مذاکرات وین سخت، اما امید بخش - وبلاگ اشاره

به گزارش وبلاگ اشاره، کوروش احمدی دیپلمات سابق در شرق نوشت: مذاکراتی که سه شنبه در وین انجام شد، نقطه آغاز کوشش هایی جدید برای احیای برجام است. دو گروه کارشناسی که در جریان این مذاکرات ایجادشده، قرار است لیستی از اقداماتی که دو طرف برای این منظور باید انجام دهند، تهیه نمایند و درباره نحوه و زمان انجام آن ها به توافق برسند؛ کوششی که به این ترتیب شکل گرفته، کوششی واقع بینانه و عمل گرایانه از سوی دو طرف است. آمریکا رسما و علنا معین نموده که به تعبیر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هدفش بازگشت متقابل به تعهدات ذیل برجام و یافتن مسیری گام به گام برای این منظور است. این به این معنی است که دولت بایدن از سیاست اول ایران به تعهداتش عمل کند بعد آمریکا فاصله گرفته است.

در جانب ایرانی نیز سخنان رئیس جمهور روحانی درباره آمادگی برای کل در برابر کل یا جزء در برابر جزء و نیز سخنان اخیر سخنگوی دولت که از یک سلسله اقدامات مستقلِ متقابل، ولی مرتبط و پیوسته در تنها یک مرحله مدت دار، اما کوتاه سخن گفت، حکایت از شکل گیری اجماعی در نظام در این مورد است. مسئله اصلی این است که چه تحریم هایی باید برداشته شوند. رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران، یکشنبه گذشته به PBS گفت: آمریکا تحریم های مغایر با برجام را برخواهد داشت.

نوع توافق طرفین در این مورد بسیار مهم خواهد بود؛ چرا که اگرچه مطابق برجام آمریکا تنها ملزم به برطرف تحریم های هسته ای است، اما هم زمان مطابق بند 26 برجام متعهد است که تحریم های برطرف شده را ذیل عناوین دیگری مجددا اعمال نکند.

با توجه به حداقل هزارو 500 تحریمی که دولت ترامپ ذیل عناوین مختلف (مثل تروریسم، حقوق بشر، حمله سایبری و...) تحمیل نموده، تهیه لیست قابل قبولی از تحریم ها که باید برداشته شوند و اقدامات فنی ای که ایران باید متقابلا و هم زمان انجام دهد و نیز راستی آزمایی های مربوطه توسط دو کشور کار هایی است که انجام آن ها در عمل بسیار پیچیده، پرمناقشه و زمان بر خواهد بود. مسئله اصلی این است که آیا آمریکا حاضر به برداشتن تمام تحریم های اعمال شده توسط ترامپ، از جمله تحریم های مؤثری تحت عناوین دیگر، خواهد شد یا خیر. البته کلیت ساختار تحریم، از جمله تحریم های ذیل دیگر عناوین و تحریم های اولیه، طبق برجام نیز قرار نبود لغو گردد.

مشکل مهم دیگر راستی آزمایی برطرف تحریم ها از سوی ایران است و اینکه آیا اساسا راستی آزمایی برطرف تحریم در عمل ورای اقدام اداری و حقوقی آمریکا امکان پذیر است یا خیر. به علاوه، بعید است چنین امور پیچیده ای و نیز راستی آزمایی های مربوطه ظرف دو ماه قابل انجام باشد. سررسید توافق سه ماهه با آژانس در خصوص پروتکل الحاقی که اوایل خرداد منقضی می گردد و انتخابات ریاست جمهوری اموری فرعی هستند، هر چند دورنما را پیچیده تر نموده اند. اما علاوه بر موانع فنی و حقوقی، موانع سیاسی دردسرسازی نیز در هر دو کشور وجود دارد. در جانب آمریکایی واقعیت این است که دولت بایدن تا به امروز مسئله برجام را با هدف تمرکز بر مسائل داخلی و حفظ انسجام سیاسی یا مسکوت گذاشته بود یا مواضعی مطرح می کرد که برای ایران پذیرفتنی نبود.

اکنون ممکن است دولت بایدن اولا به خاطر دریافت رأی اعتماد برای بیشتر اعضایش از سنا و انجام بخشی از دستور کار داخلی و ثانیا به خاطر نگرانی از به اصطلاح کاهش زمان گریز هسته ای و نزدیک تر شدن ایران به قابلیت ساخت یک بمب هسته ای درصدد آزمودن جهت متفاوتی برآمده باشد. اما هنوز روشن نیست که مخالفت جمهوری خواستار و جمعی از دموکرات ها با احیای برجام در عمل چه تأثیری بر فرایند وین خواهد داشت.

معمای بایدن این است که او اگر حاضر به دادن امتیاز کافی برای احیای برجام بگردد، ممکن است با مشکل سیاسی در داخل روبرو گردد و اگر بن بست در فرایند احیای برجام ادامه یابد، ممکن است راهی جز جنگ باقی نماند. سه روز پیش روزنامه لس آنجلس تایمز از قول مقامات پنتاگون نقل نموده بود که اکنون بین بی عملی در قبال حرکت ایران به سوی برخورداری از قابلیت ساخت بمب و تدارک برای جنگ باید یکی را انتخاب کنیم.

در جانب ایرانی نیز سیاست دردسرساز است. جناح مخالف دولت از در مخالفت با مذاکرات وین در آمده است. آن ها نه تن ها با مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و احیای گام به گام برجام مخالف اند بلکه اساسا حضور آمریکا در وین را به عنوان مشروع سازی حضور آمریکا در کنار اعضای برجام رد می نمایند. البته هشدار آن ها علیه کاهش جزئی تحریم ها در ازای مهار برنامه هسته ای ایران قابل توجه است، اما در این مورد نیز مثل همواره مشکل این است که این دوستان نه راه حلی پیشنهاد می نمایند و نه توجه می نمایند که وزارت خارجه سر خود وارد چنین فرایند پرمخاطره ای نمی گردد.

آن ها همچنین به عواقب خودداری ایران از شرکت در فرایند وین بی توجه اند؛ فرایندی که چین و روسیه نیز با آن همراه اند و اینکه خودداری ایران از شرکت در آن می تواند یک بار دیگر مانند اواخر دهه 1380 موجب همراه شدن این دو کشور نیز با غرب گردد. چین و روسیه نیز منافع خود را در حفظ برجام و برطرف تحریم ها و برطرف خطر جنگ می دانند. آن ها توجه دارند که در غیر این صورت روابط مالی آن ها با ایران تنها در سطح بسیار محدودی ممکن خواهد بود.