عید دیدنی رفتیم درباره چی حرف بزنیم؟
به گزارش وبلاگ اشاره، نوروز دیگری از راه رسید و فصل خزان طبیعت رخت بر بسته و رخساره جهان همراه با سرزندگی و نشاط شده است. بهار با آن همه طراوت و شادابی شروع به عرض اندام کرده و جهانی سرد و کم رمق زمستان جای خود را به بهار پر جنب و جوش داده است.
در ایام نوروز مردم به دیدن یکدیگر می روند و دید و بازدید نوروزی محمل پر برکت و خوش یمنی برای ارتباطات بیشتر و رفع کدورت ها و سوء تفاهم هاست.
برای بررسی این موضوع که در این دید و بازدید های سال تازه در ارتباط با همنوعان و اقوام خود از چه سخن بگوییم و به چه مسائلی بپردازیم با دکتر مریم بختکمک، استاد روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و نایب رئیس انجمن روانشناسی بالینی به گفتگو نشستیم. با ما در اولین روز سال تازه همراه شوید.
خانم دکتر! ممکن است در طول سال گذشته از نظر رفتاری بین افراد مختلف کدورت ها و انگاره های منفی شکل گرفته و مسائلی وجود داشته باشد؛ چه راه چاره هایی ارائه می کنید تا این موضوعات بین افراد رفع شود؟
بالاخره ما با آدم ها تعارض داریم و همیشه در افکارمان، باور ها و سلیقه های مان می توانیم با افراد، متفاوت باشیم؛ حتی با نزدیکترین افراد زندگی مان؛ افرادی که حتی با آن ها ژنتیک و تربیت مشترک داریم؛ مثل والدین، همسر، دوستان و همکاران در محیط کار. باید تعارض را حل کنیم؛ یعنی باید درباره آن صحبت کنیم.
کدورت داشتن یعنی چی؟ ممکن است برخی از آن ها سوءتفاهم باشد و درک درستی از طرف مقابل نداشته باشیم، اما باید حل شود. باید حرف و خواسته و احساس مان را از اتفاقی که در روابط فردی ما می افتد به افراد اطراف خود بگوییم.
با همه آدم ها می توان معاشرت کرد؛ البته با برخی می توان برای کوتاه مدت دیدار کرد، با برخی برای دراز مدت و حتی برنامه سفر گذاشت
حال سؤال این است که این فرد باید چطوری بگوید؟ برای مثال به فرد مقابل بگوید: نمی گویم تو من را عصبانی کردی، می گویم من از این لحن و رفتار شما ناراحت شدم، یا از رفتار شما احساس کردم مرا شرمنده کردی.
وقتی با افراد گفتگو کنیم کدورت پیش نمی آید. به دلایل مختلفی آدم ها با هم حرف نمی زنند؛ مثلا فکر می کنند اگر با هم حرف بزنند طرف مقابل بهش برمی خورد و روابط کلا نابود می شود. برخی می گویند ما نباید اصلا در رابطه تعارض داشته باشیم و این نشان می دهد رابطه مسئله ای دارد؛ در حالی که بهترین را بطه ها هم در آن تعارض وجود دارد.
اخلاقی نیست شما در مهمانی عمومی مسائل بین فردی که وجود دارد را بگویید. با همه آدم ها می توان معاشرت کرد؛ البته با برخی می توان برای کوتاه مدت دیدار کرد، با برخی برای دراز مدت و حتی برنامه سفر گذاشت. باید آدم ها و موقعیت هایشان را بشناسیم و برای ارتباطات مان برنامه ریزی کنیم. با برخی افراد می توان کار مشترکی کرد و با برخی نمی توان این کار را کرد؛ یعنی با علایق ما همخوانی ندارند.
اکنون در فضای ارتباطی که مردم با یکدیگر ارتباط دارند مسائل چشم و هم چشمی روز به روز بیشتر می شود؛ وضع زندگی افراد متفاوت شده و خیلی ها به علت چشم و هم چشمی که وجود دارد از رفت و آمد با دیگران خودداری می کنند و خیلی ها نیز از نظر امکانات زندگی، همسان نیستند و این ها باعث جدایی شده است؛ در این شرایط چه باید کرد؟
باید به خودمان اعتماد داشته و خود را قبول داشته باشیم. حس خیلی خوبی که باید آدم ها داشته باشند، حس خود ارزشمندی است.
در خیلی جا ها یک مثالی وجود دارد و می گویند اگر شما زشت هستی خیلی آدم های دنیا مثل تو هستند؛ اگر ثروتمند نیستی بیشتر آدم های دنیا ثروتمند نیستند؛ اگر دانشمند نیستی ممکن است خیلی افراد، سواد نداشته باشند؛ اما اگر برای خودت احساس ارزشمندی قائل نیستی خیلی اوضاع شما خراب است.
باید شما احساس خود ارزشمندی داشته باشی و شرایط و سطح زندگی خودت را بپذیری و بدانی که سطح زندگی آدم ها با هم فرق دارد. آدم ها از نظر امکانات مادی با هم متفاوت هستند، اما می توانند با هم روابط خوبی داشته باشند.
آدم ها برای دیدن و گفتگو به دیدار هم می روند نه برای غذا خوردن
ما در شخصیت و سطح زندگی مان تفاوتی مثل خطوط انگشت داریم و نباید همه یکسان باشیم؛ بلکه جذابیت ارتباط این است که آدم های مختلف وجود داشته باشند. باید زندگی را ساده گرفت. اگر تجملاتی بگیری خودت اذیت می شوی؛ چراکه هر روز می خواهی یک شرایط را فراهم کنی. آدم ها برای دیدن و گفتگو به دیدار هم می روند نه برای غذا خوردن.
مردم امروز فضای مجازی را ترجیح می دهند و مدام و بیشتر در دنیای دیگری هستند تا اینکه دور و بر هم باشند.
اما اکنون این موضوع رنگ باخته و در روابط بین افراد بیشتر خودنمایی و تظاهر به چشم می آید.
باید خودمان باشیم؛ وقتی خودمان باشیم راحت هستیم و هر تفاوت سلیقه ای که داریم و این به هنجار و طبیعی است را پیگیری کنیم.
در گذشته ها و زمان هایی که سن کمی داشتیم به خوبی به یاد داریم که رفتار و روابط بین افراد صمیمی تر بود؛ به طوری که مهمانی ها ساده تر و دلنشین تر بود؛ حالا چکار کنیم حال و هوای آن زمان را بیشتر ببینیم؟
نمی توانیم به عصری که تکنولوژی نبود، برگردیم
نمی توانیم به گذشته بگردیم. باید خود را با شرایط فعلی تطبیق دهیم و نمی توانیم به عصری که تکنولوژی نبود، برگردیم؛ مثلا زمانی که موبایل نبود. مردم امروز فضای مجازی را ترجیح می دهند و مدام و بیشتر در دنیای دیگری هستند تا اینکه دور و بر هم باشند؛ حتی اگر می خواهند پیام بدهند یا با هم حرف بزنند. خب باید در این سبک زندگی باشیم.
زندگی مکانیکی تر یا مدرن تر شده و باید برای خودمان و فضای شخصی برنامه داشته باشیم، اما در همه این ها توجه کنیم که به ارتباط با آدم ها، معاشرت با آن ها و استفاده از تجربیات آن ها نیاز داریم. این نباید محدود به فضای مجازی شود؛ اما اینکه به گذشته برگردیم شاید به آن شکل میسر نباشد.
در مهمانی ها و دید و بازدید ایام نوروز که مرسوم است چه مسائلی را باید به طرف مقابل گفت و چه مسائلی را باید بپرسیم؟
برای اینکه شما سلامت روانشناسی داشته باشید باید با آدم ها رابطه داشته باشید و معاشرت و تعامل کنید. باید دوستان و خانواده های مان را نگهداریم و با آن ها رابطه داشته باشیم؛ چراکه در شرایط سخت و سخت آن ها می توانند به ما کمک کنند. این شرایط سخت می تواند ذهنی، عاطفی و هیجانی باشد؛ مثلا درد دل کنیم یا در هنگام بروز مسائل به ما کمک کنند. پس چیزی به نام قطع رابطه نداریم.
افراد باید حتما به یاد داشته باشند که دنیا و فضای مجازی و دیدار مجازی هیچ وقت جای یک رابطه چهره به چهره انسانی و گفتگو درباره احساسات و هیجانات را نمی گیرد.
البته به هر حال ما باید در همه رابطه ها مرز ها را حفظ کنیم. ما حد و مرزی داریم؛ حد و مرز روانشناختی داریم؛ مثل مرز های جسمی که داریم و با آدم ها فاصله فیزیکی مان را حفظ می کنیم. اما مرز های روانشناختی داریم که باید آن ها را در زندگی خصوصی افراد رعایت کنیم.
می توانیم موضوعاتی از پیش مشخص شده را به عنوان گفتگو های محاوره ای برای جلسات و مهمانی هایی که می رویم از قبل آماده کنیم و آن مسائل را در جلسات مطرح کرده و درباره اش گفتگو کنیم. به طرف مقابل نگاه کنیم که سلیقه اش چیست؟
مثلا می توانیم درباره کتابی که خواندیم صحبت کرده یا درباره فضای شاد و مسرور کننده ای صحبت کنیم. اگر فضای متقابل بد باشد ما برای بار دوم رفتن به خانه آن فرد اکراه خواهیم داشت؛ در نتیجه می توانیم برای مهمانی خود برنامه هایی را تعریف کنیم.
این برنامه ریزی باید بر اساس چه چیزی باشد؟
باید روحیه افراد را بشناسم و اینکه چه چیزی آن ها را مسرور و چه چیز هایی آن ها را ناراحت می کند. ما می خواهیم یک فضای روان شناختی و فضای هیجانی برای خودمان درست و ایجاد کنیم تا احساس شادمانی و مسروری کنیم.
درباره خاطرات خوبی که با هم داشتیم صحبت کنیم. درباره برنامه های شادی که داشتیم و درباره علائق و سلایق خود صحبت کنیم.
آیا از نظر روانشناسی دید و بازدید تاثیر مثبتی در افراد دارد؛ آیا این تاثیرات همیشه مثبت است یا خیر؟
بستگی دارد به اینکه بتوانیم فضا را مثبت کنیم. اگر می خواهیم برای جنگ و جدال و تعارض برویم می توانیم مسائل تعارض آمیز را باز کنیم و فضای شادی داشته باشیم. باید از قبل ارتباط و فضای گفتگو را مدیریت کنیم.
دنیا و فضای مجازی هیچ وقت جای یک رابطه چهره به چهره را نمی گیرد
با توجه به توضیحات سرکار عالی و عنایت به این موضوع که دنیای امروز تغییرات اجتناب ناپذیری داشته است چطور باید نسل تازه را توجیه کنیم که به اصطلاح از این طرف بوم نیفتند و همه آدب و رسوم را کنار نگذارند؟
افراد باید حتما به یاد داشته باشند که دنیا و فضای مجازی و دیدار مجازی هیچ وقت جای یک رابطه چهره به چهره انسانی و گفتگو درباره احساسات و هیجانات را نمی گیرد. حتما در این دنیای مدرن و شلوغ و دنیای مجازی با تکنولوژی مدرن، باید یک جایی را برای معاشرت با آدم ها و استفاده از تجربیات باز کرد. می تواند این یک دیدار هفتگی باشد یا در عید نوروز که ما در تعطیلات هستیم یا اینکه به صورت روزانه اتفاق بیفتد. این باید قسمتی از برنامه ریزی ما برای معاشرت با آدم ها و به صورت چهره به چهره باشد. باید به کیفیت ارتباط توجه کرده و برای دور هم بودن ارزش قائل شویم.
موضوعی که در دید و بازدید نوروزی مطرح است اینکه مثلا برخی می گویند ما بزرگتر هستیم و باید اول طرف مقابل به دیدن ما بیایند و بعد ما برویم. آیا این تفکر درست است و باید این حد را قائل شویم یا نه برای ما این موضوع مهم نباشد؟
نگاه کنیم اگر با آن فرد لحظه خوبی داشتیم و از او چیزی یاد گرفتیم و توانستیم فضای مشترکی ایجاد کنیم این موضوع که اشاره کردید مهم نیست؛ بلکه من از آن بهره می برم و ترجیح می دهم انجام دهم و بهره خود را منوط به این موضوع نمی کنم.
دید و بازدید نوروزی را مشروط نکنید
یعنی شما صددرصد این موضوع و شرط گذاشتن در دید و بازدید را رد نمی کنید و می گویید این قاعده در جا هایی باید باشد یا منظورتان این است که اصلا برای ما مهم نباشد چه کسی اول بیاید یا ...؟
دقیقا. از این قوانین در ارتباط نباید استفاده کنیم و نباید شرط بگذاریم و دید و بازدید را مشروط کنیم. دیگر اینکه در ارتباط پیشرو و پیشگام باشیم و به ایجاد ارتباط کمک کنیم. این ها مهم هستند. ما باید سازنده ارتباط باشیم تا اینکه منفعل باشیم.
اگر احترام و محبت و انتظار احترام داریم در حقیقت باید این کار ها را خودمان در رابطه با دیگران انجام دهیم تا بتوانیم آن ها را نیز دریافت کنیم.
خانم دکتر! با توضیحات شما یعنی نباید برای خود کسر شأن بدانیم که مثلا آن فرد از من کوچکتر است چرا من باید ابتدا به دیدنش بروم و فقط باید ارتباط کیفیت داشته باشد؟
بله؛ همیشه ما می گوییم بزرگتر ها باید به کوچکتر ها چیزی یاد دهند و برخورد و بزرگواری بیشتری داشته باشند. اکنون بزرگی به سن نیست. از قدیم تر ها می گفتند بزرگی به عقل افراد است.
عید را برای حل تعارض قرار ندهیم
عید را برای حل تعارض قرار ندهیم بلکه برای فضای شاد و برقراری ارتباط بگذاریم و اگر تعارضی هم وجود دارد برای زمان مشخص خیلی خوبی قرار دهیم. بگذاریم در یک فضایی که همه آرامش دارند و با مشخص وقت که مثلا من امروز می خواهم درباره مشکل رفتاری که با شما داشتم مثلا اینکه از شما انتظار این رفتار و کار را نداشتم و به طرف مقابل بگوییم می خواهیم درباره این موضوع صحبت کنیم. مثلا در یک پارک یا جای دیگری غیر از خانه یا حتی خانه هم بنشینیم و راجع به آن مسأله به وجود آمده صحبت کنید. عید را آلوده به این موضوعات نکنیم.
برای این موضوع که مثلا خود فرد دچار بدی های اخلاقی است و از نظر رفتاری مسائلی دارد باید چطور این مسائل را با خودش حل نماید؟
ما باید همیشه خودمان را ارزیابی کنیم و نزد مشاور برویم. می توانیم خودمان ارزیابی از رفتار خود در ارتباط با دیگران داشته باشیم و خودمان را جای دیگران بگذاریم. مثلا به خودم یادآور شوم اگر این برخورد را با فلانی کردم اگر جای آن فرد بودم چه احساس و فکری را راجع به خودم می کردم. این باعث می شود رفتارمان را کنترل کنیم.
بهترین جمله این است که هرچه برای دیگران می پسندی برای دیگران بپسند. اگر احترام و محبت و انتظار احترام داریم در حقیقت باید این کار ها را خودمان در رابطه با دیگران انجام دهیم تا بتوانیم آن ها را نیز دریافت کنیم.
مهمترین توصیه؛ نظم در کار ها و تعادل بین کار
آنچه که باید به آن خیلی توجه کنیم نظم بیشتر در کار ها و تعادل بین کار است. گاهی اوقات در کار ها و مشغله های زیاد در زندگی گم می شویم. اینکه برای خانوده وقت بگذاریم و اوقات فراغت را بگذرانیم؛ یعنی اوقات فراغتی برای خودمان تعریف کنیم؛ این ممکن است یک پارک رفتن یا بیرون آمدن از خانه باشد؛ به ویژه که فصل بهار هم هست.
یا یک برنامه مشترک با اعضای خانوده یا دوستان انجام دهیم. البته ترجیحا با خانواده باشد. به مشغله هایمان نظم داده و به ذهنمان آرامش دهیم. گاهی اوقات غرق اتفافات هستیم.
به خانواده هایی که نوجوان و جوان دارند می گویم روزانه یک دو ساعت موبایل را کنار بگذارند و از بازی های ایام قدیم که متداول بود مثل ماروپله و... و بازی هایی که در دنیای واقعی اتفاق می افتد را انجام دهیم.
در خانه راجع به یک مسأله یا یک کتاب یا یک موضوع اجتماعی و فرهنگی صحبت کنیم و موبایل ها را کنار بگذاریم. راجع به این موضو ع صحبت کنیم. اوقات فراغت مان را با بچه ها و خانوده هایمان صحبت کنیم. ساعتی را برای قدم زدن و گفتگو کردن درباره مسائل مختلف اختصاص دهیم. برنامه ریزی کنیم و هر شب راجع به یک تعارض با هم صحبت کنیم.
منبع: فرارو