مسجد جامع اصفهان، مسجدی برای تمام دوران - وبلاگ اشاره

به گزارش وبلاگ اشاره، قدیمی ترین بنای تاریخی اصفهان را باید مسجد آدینه یا مسجد جامع اصفهان تلقی کرد. سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است اما تعمیرات و الحاقات آن به دوران بعد به خصوص عصر صفویان مربوط می شود گرچه در کاوش های باستان شناسی آثاری متعلق به دوران آل بویه و قرن سوم هجری بازمی شود. در همین کاوش ها آثار قبل از اسلام نیز کشف شده است.

کاوش های باستان شناسی نشان از آن دارد که احتمالاً این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و به صورت یکی از آتشکده های شهر اصفهان کاربری داشته است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تأیید می نماید. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده است.

صحن چهار ایوانی، شبستان ها، مدرسه مظفری، صفه های کوچک دوره دیلمی، گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، محراب اولجایتو، چهار ایوان معروف صاحب، استاد، شاگرد، درویش ازجمله بناهای متعدد این مسجد است.

مسجد دارای ورودی های متعدد است که هر یک فضای مسجد را به بخش هایی از بافت پیرامون آن مربوط می نماید. گذرها و معابری که در گرداگرد مسجد وجود دارند بیانگر ارتباط گسترده ای است که مسجد با بافت قدیم شهر دارد.

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی بناشده و ازآنجاکه ابداعات هنری و معماری 15 قرن دوران اسلامی را در خود گردآورده است یکی از برترین آثاری به شمار می رود که در دنیای امروز معروفیت دارد. با توجه به منابع و مآخذ مختلف این نکته معین می گردد که مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش سوزی و جنگ های متعدد و ناآرامی های دوره های مختلف آسیب فراوان دیده و دوباره بازسازی و بازسازی شده است.

چهار ایوان اطراف میدان شاخصه شیوه مسجد سازی ایرانیان است که پس از احداث آن در سایر مساجد نیز رواج یافته است. این ایوان ها که به نام های صفه صاحب در جنوب، صفه درویش در شمال، صفه استاد در مغرب و صفه شاگرد در مشرق نامیده می شوند با تزئینات مقرنس سازی و کاربندی یکی از فنون بسیار جالب معماری ایران را بیان می دارد.

در شمال ایوان استاد شبستان کوچکی قرار گرفته است که زیباترین محراب گچ بری مسجد را در بردارد. این شبستان که به مسجد الجایتو نیز معروف است دارای محرابی است که به مثابه گوهری تابناک از هنر ایرانی در دنیا از معروفیتی بزرگ برخوردار است. بر این محراب زیبا نام سلطان محمد خدابنده ایلخان مشهوری که قبل از تشرف به دین اسلام لقب الجایتو را داشت و بعد از مسلمان شدن خود را خدابنده نامید و وزیر دانشمند او محمد ساوی و سال ساختمان آن یعنی 710 هجری قمری به چشم می خورد.

زیباترین منبر منبت کاری موجود در مسجد آدینه اصفهان نیز در این مسجد قرار گرفته است که سال ساخت آن ذکر نشده است. از مسجد اولجایتو به شبستان زمستانی بیت الشتاء می رسیم که به موجب کتیبه سر در آن در زمان تیموریان به دستور عماد بن المظفر ورزنه ای ساخته شده است. به همین دلیل به شبستان عماد نیز معروف است این شبستان باشکوه دارای ستون های قطور کوتاه و اتاق های خیمه ای شکل است.

به طورکلی به همان میزان که میدان نقش دنیا و عمارات تاریخی اطراف آن یاد آورد معماری و هنر دوران صفوی است مسجد آدینه و محلات پیرامون آن افسانه زندگی در عهد سلجوقیان و روزگار پیش از آن را بیان می دارد.

منایع: شهرداری اصفهان، ویکی پدیا

گردآوری و تنظیم: تحریریه وبلاگ اشاره

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.