با ادامه فرایند کنونی، مجبور به واردات انرژی می شویم!، رشد 15 درصدی شاخص شدت انرژی - وبلاگ اشاره

به گزارش وبلاگ اشاره، خبرنگاران- در شرایطی که شدت انرژی در 10 سال گذشته با افزایش 15 درصدی روبرو شده، هیچ بعید نیست که با ادامه فرایند کنونی کشورمجبور به واردات انرژی از سایر کشورهای دنیا بشود.

سند ملی آمایش سرزمین پس از مدت ها در اسفند سال 1399 توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تصویب و ابلاغ شد. بر مبنای اطلات مندرج در این سند، کاهش هدررفت در زنجیره تولید، انتقال و توزیع انرژی تا سطح استانداردهای بین المللی و بهینه سازی مصرف انرژِی باید تا سال 1424 به عنوان سیاست راهبردی پیگیری شود.

به گزارش وبلاگ اشاره به نقل از فارس، یکی از محورهای مهم این سند، مسئله ارتقاء بهره وری و کاهش شدت انرژی است. به منظور بحث پیرامون این بخش از سند آمایش سرزمینی بهتر است در ابتدا تعریف مناسبی از شاخص شدت انرژی داشته باشیم.

*شاخص شدت انرژی بیانگر چیست؟

در حال حاضر یکی از اساسی ترین شاخص های دنیای موجود در حوزه انرژی که بیانگر اوضاع هر کشور در این حوزه است، شاخص شدت انرژی نام دارد.

بر اساس تعریف، میزان انرژی مورد نیاز برای تولید یک واحد از تولید ناخالص ملی هر کشور، شدت انرژی نام دارد، به عبارت دیگر فرض کنید، یک کارخانه سالانه 100 تومان سود دارد، از طرفی میزان مصرف انرژی این کارخانه 10 کیلوگرم معادل انرژی نفت خام است، بنابر این شاخص شدت انرژی برای این واحد صنعتی برابر 0.1 کیلوگرم معادل انرژی نفت بر تومان محاسبه خواهد شد.

بسیاری از کارشناسان شاخص شدت انرژی را یک معیار به منظور برآورد کارآمدی نظام اقتصادی تلقی می کنند، زیرا شدت انرژی بالا برای یک اقتصاد بیانگر میزان مصرف انرژی زیاد برای تولید است فلذا این مسئله می تواند میزان کارآمدی یک نظام اقتصادی را مشخص کند.

در همین رابطه، سیما غفاری، کارشناس حوزه انرژی ضمن اشاره به یک مثال برای فهم ارتباط کارآمدی اقتصاد و شاخص شدت انرژی گفت: شدت انرژی بالا بیانگر قیمت یا هزینه بالای تبدیل انرژی به تولید ناخالص داخلی است و به همین صورت شدت کم انرژی بیانگر قیمت یا هزینه پایین تر تبدیل انرژی به تولید ناخالص داخلی است.

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: مثلاً اگر شدت مصرف انرژی در کشور ایران 2 برابر کشور ترکیه باشد یعنی ایران برای تولید میزان مشابهی از کالا و خدمات 2 برابر ترکیه انرژی مصرف کرده است.

*شرایط شاخص شدت انرژی در ایران چگونه است؟

در شرایطی که سیاست گذاران کلان کشور در سندهای بالادستی نظیر سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف بر کاهش شاخص شدت انرژی در کشور به معنای صرفه جویی در انرژی مورد نیاز به منظور تولید یک واحد از تولید ناخالص ملی تاکید کرده اند اما در عمل شاهد بی توجهی به این شاخص و افزایش آن هستیم.

راستا شاخص شدت انرژی در کشور شیب متفاوتی نسبت به راستا این شاخص در سایر کشورها داشته و در حالیکه کشورهای دیگر دنیا به سوی کاهش شاخص شدت انرژی حرکت کرده اند، این مسئله در ایران با افزایش قابل توجه روبرو شده است.

البته به اذعان کارشناسان حوزه انرژی مقایسه شاخص شدت انرژی میان کشورها به تنهایی نمی تواند به تحلیل صحیح از مقایسه کارآمدی نظام اقتصادی منتج شود، زیرا عواملی نظیر اقلیم و آب و هوا تاثیر مستقیمی در میزان شدت انرژی دارد.

با این وجود و در شرایطی که فرض کنیم، آب و هوا در مدار استقرار ایران در حغرافیای دنیای مشابه باشد، لذا بازهم مقایسه شاخص شدت انرژی ایران با کشورهای هم مدار در دنیا نشان دهنده تفاوت معنادار و میزان مصرف انرژی بسیار زیاد در کشور است.

*چرا شدت انرژی در ایران فرایند افزایشی را طی می کند؟

اوضاع نامناسب مصرف انرژی در ایران تا به امروز آثار زیان بار متعددی به جا گذاشته است، به طوریکه ایران به عنوان دارنده دومین مخازن بزرگ گازی در دنیا، کمترین میزان صادرات گاز را داشته و در مواقعی از سال نزدیک به 80 درصد از گاز تولیدی نه در بخش صنعت بلکه در بخش گرمایش خانگی مورد استفاده قرار می گیرد.

آگاهی از شرایط نامطلوب شاخص شدت انرژی در کشور، این سوال را به ذهن متبادر می کند که چرا فاصله و فرایند تغییر این شاخص در ایران تا این اندازه با سایر نقاط دنیا متفاوت است.

به عقیده کارشناسان یکی از دلایل اصلی افزایش شاخص شدت انرژی در کشور، مسئله تعرفه گذاری نادرست حامل های انرژی در کشور است. این یعنی انرژی در کشور بیشتر از آنکه به منزله یک کالا تلقی شده و بهای آن از بازار عرضه و تقاضا مشخص شود، بیشتر به منزله یک یارانه رفاهی تلقی شده و بهایی بسیار نازل تر از ارزش واقعی در دست متقاضی قرار می گیرد.

طبیعی است، این تفاوت قیمت بین ارزش واقعی و بهای اندک فروش زمینه نادیده دریافت موارد مرتبط با بهینه سازی مصرف انرژی را مهیا خواهد کرد.

در این خصوص، محمد پورحمید، کارشناس حوزه انرژی ضمن اشاره به این نکته که صنایع و بخش خانگی در ایران به دنبال بهینه سازی مصرف انرژی نیستند، زیرا بهای آن به قدری اندک است، که انگیزه صرفه جویی از بین می رود، تاکید کرد: فرض کنید قیمت یک کولر کم مصرف 1 میلیون و قیمت یک کولر پر مصرف 500 هزار تومان باشد، با قیمت اندک انرژی برق در حال حاضر، میزان مصرف بیشتر انرژی کولر پر مصرف در سالیان دراز از هزینه سرمایه ای کولر کم مصرف پیشی گرفته فلذا همه مردم به سراغ کولر ارزان قیمت اما پرمصرف می فرایند.

پورحمید در بیان این نکته که افزایش شاخص شدت انرژی حرکت بر خلاف همه اسناد بالادستی است، گفت:زمانی که میزان تولید انرژِی تجدیدناپذیر در کشور محدود شود، با شرایط فعلی وارد یک بحران گسترده انرژی خواهیم شد.

*ایجاد بحران در صورت بی توجهی به شاخص شدت انرژی

افزایش شاخص شدت انرژی بیانگر آن است که بهروری استفاده از هر واحد انرژی در ایران نه تنها بسیار فراتر از کشورهایی با شرایط مشابه ایران است، بلکه در راستا سیاست های انرژی کشور هیچ انگیزه ای به منظور کاهش این شاخص نیز دیده نمی شود.

در حالی که براساس سیاست های کلی نظام در مسئله انرژی، هدف ایران در سال های آینده، تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است، مسئله بی توجهی به شاخص شدت انرژی می تواند در سال های نه چندان دور خودکفایی راهبردی ایران در مسئله انرژی را هدف گرفته و زمینه وقوع بحران گسترده را فراهم کند.

به عبارت دیگر در شرایطی که منابع انتها پذیر انرژی کشور به بهای اندک و با بهره وری نامناسب در اختیار گرمایش خانگی قرار می گیرد، هیچ بعید نیست که با ادامه فرایند کنونی مجبور به واردات انرژی از سایر کشورهای دنیا بشویم.

اهمیت صیانت از منابع انرژی انتها پذیر درحالی بیشتر احساس می شود که دسترسی ایران به سایر منابع انرژی از جمله انرژی هسته ای به دلیل محدودیت های سیاسی اقتصادی متعدد، راستا همواری را در پیش رو ندارد.